Σεισμός σημειώθηκε στη Σαντορίνη το πρωί της Κυριακής, λίγα λεπτά μετά τις 8.30.
Σύμφωνα με το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο, η σεισμική δόνηση ήταν μεγέθους 4,1 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, με επίκεντρο 19 χιλιόμετρα νότια του Ακρωτηρίου Σαντορίνης. Το εστιακό βάθος υπολογίζεται σε 13,9 χιλιόμετρα.
Η δόνηση έγινε αισθητή σε όλο τη νησί, αλλά και στην Κρήτη.
Επειδή πολλά μας έχουν γίνει ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια, καλό είναι να είμαστε έτοιμοι για τα πάντα. Μέχρι και για ενδεχόμενη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης, το οποίο δεν είναι και απίθανο να συμβεί, αφού εσχάτως μοιάζει να έχει αυξηθεί η πιθανότητα.
Σε πρόσφατη έρευνα, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση «Nature Geoscience», ερευνητές με βάση τα Πανεπιστήμια του Πόρτσμουθ και του Λέστερ στο Ηνωμένο Βασίλειο μελέτησαν τη δραστηριότητα του ηφαιστείου της Σαντορίνης και βρήκαν ότι η στάθμη του νερού της θάλασσας ενδέχεται να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο πότε το ηφαίστειο «ξυπνάει».
Πώς μπορούν οι μεταβολές της στάθμης της θάλασσας να επηρεάσουν τη δραστηριότητά του και ποιες συνέπειες μπορεί να έχουν οι μεταβολές αυτές εν μέσω κλιματικής κρίσης; Ας δούμε με περισσότερες λεπτομέρειες τα ευρήματα των επιστημόνων.
PGRpdiBzdHlsZT0iIiBjbGFzcz0ibWFpbl9iYW5uZXIiPgoJCQk8ZGl2IGlkPSJFTkdBR0VZQV9XSURHRVRfMTYzMDEwIj48L2Rpdj4NCjxzY3JpcHQgZGF0YS1jZmFzeW5jPSJmYWxzZSI+DQooZnVuY3Rpb24oRSxuLEcsQSxnLFksYSl7RVsnRW5nYWdleWFPYmplY3QnXT1nO0VbZ109RVtnXXx8ZnVuY3Rpb24oKXsgKEVbZ10ucT1FW2ddLnF8fFtdKS5wdXNoKGFyZ3VtZW50cyl9LEVbZ10ubD0xKm5ldyBEYXRlKCk7WT1uLmNyZWF0ZUVsZW1lbnQoRyksIGE9bi5nZXRFbGVtZW50c0J5VGFnTmFtZShHKVswXTtZLmFzeW5jPTE7WS5zcmM9QTthLnBhcmVudE5vZGUuaW5zZXJ0QmVmb3JlKFksYSl9KSh3aW5kb3csZG9jdW1lbnQsJ3NjcmlwdCcsJy8vd2lkZ2V0LmVuZ2FnZXlhLmNvbS9lbmdhZ2V5YV9sb2FkZXIuanMnLCdfX2VuZ1dpZGdldCcpOw0KX19lbmdXaWRnZXQoJ2NyZWF0ZVdpZGdldCcsDQp7d3dlaTonRU5HQUdFWUFfV0lER0VUXzE2MzAxMCcscHViaWQ6MTgwMTYxLHdlYmlkOjE2NTIzOSx3aWQ6MTYzMDEwfSk7DQo8L3NjcmlwdD4JCQk8L2Rpdj4=Η ιδέα ότι η ηφαιστειακή δραστηριότητα ενδέχεται να επηρεάζεται από τη στάθμη της θάλασσας δεν είναι καινούργια, τη στιγμή που περνάμε από μια σεισμική δραστηριότητα στην Κρήτη.
Ωστόσο, μέχρι πρότινος οι ερευνητές μελετούσαν τα στρώματα τέφρας τα οποία συσσωρεύονται γύρω από τα ηφαίστεια ύστερα από κάθε μεγάλη έκρηξη, χρονολογώντας με αυτόν τον τρόπο την έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα.
Η δραστηριότητα ενός ηφαιστείου όμως περιλαμβάνει επίσης εκρήξεις μικρότερου μεγέθους ή ροή μικρότερου όγκου λάβας από τον ηφαιστειακό κώνο. Η ερευνητική κοινότητα, βασιζόμενη στο ελλιπές αυτό αρχείο, δεν μπορούσε να συσχετίσει με ακρίβεια την ηφαιστειακή δραστηριότητα με τη στάθμη του νερού της θάλασσας όπως αυτή καταγραφόταν σε κάθε χρονική περίοδο.
Στην περίπτωση του ηφαιστείου της Σαντορίνης, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Για το συγκεκριμένο ηφαίστειο οι γεωλόγοι διαθέτουν ένα αναλυτικό αρχείο, το οποίο περιλαμβάνει μικρές και μεγάλες εκρήξεις, καθώς και περιπτώσεις έκχυσης ηφαιστειακού υλικού οι οποίες συνέβησαν ανά περιόδους.
«Οι πρώτες παρατηρήσεις προέκυψαν από τη χρονολόγηση διαφόρων τύπων λάβας και ηφαιστειακών προϊόντων τα οποία προέκυψαν μερικές χιλιάδες χρόνια πριν» εξηγεί στο ΒΗΜΑ-Science o δρ Αντριου Μάιλς από το Τμήμα Γεωγραφίας, Γεωλογίας και Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου του Λέστερ και ένας εκ των επικεφαλής της δημοσίευσης. «Οι παρατηρήσεις αυτές έκαναν ξεκάθαρο», συμπληρώνει, «ότι υπήρχε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ του ύψους της στάθμης της θάλασσας και του αριθμού των ηφαιστειακών γεγονότων. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε ότι τα περισσότερα ηφαιστειακά γεγονότα συνέβησαν όταν η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλή».
Με αφορμή αυτές τις παρατηρήσεις, οι επιστήμονες δημιούργησαν ένα υπολογιστικό μοντέλο το οποίο τροφοδότησαν με δεδομένα όπως η πίεση την οποία δέχεται ο ηφαιστειακός κώνος από τη μάζα νερού της θάλασσας.
«Με τη βοήθεια του μοντέλου αυτού αξιολογήσαμε την επίδραση των διαφορετικών επιπέδων της στάθμης της θάλασσας στην ικανότητα του μάγματος να διαχέεται μέσω του φλοιού και να σχηματίζει ροές λάβας και εκρήξεις» σημειώνει ο ερευνητής. Το μάγμα, δηλαδή λιωμένα πετρώματα σε εξαιρετικά υψηλή θερμοκρασία, βρίσκεται συσσωρευμένο στον μαγματικό θάλαμο του ηφαιστείου.
Υπό την επίδραση διαφόρων γεωλογικών φαινομένων το μάγμα ανέρχεται και εκβάλλει στην επιφάνεια της Γης ως λάβα. Στην κίνηση αυτή του μάγματος συμβάλλουν διάφορα είδη πίεσης, μεταξύ των οποίων και αυτή του θαλάσσιου νερού.
Υπολογίζοντας αυτές ακριβώς τις πιέσεις, το υπολογιστικό μοντέλο έδειξε ότι όταν η στάθμη της θάλασσας βρίσκεται τουλάχιστον 40 μέτρα κάτω από το ύψος στο οποίο βρίσκεται σήμερα, η πιθανότητα για μια ηφαιστειακή δραστηριότητα αυξάνεται.
Για να επαληθεύσουν τις προβλέψεις του μοντέλου, οι ερευνητές ανέτρεξαν στο αναλυτικό αρχείο της ηφαιστειακής δραστηριότητας της Σαντορίνης.
Γνωρίζοντας τη χρονολογία των ηφαιστειακών γεγονότων, αντιστοίχισαν τις χρονικές περιόδους στις οποίες συνέβησαν αυτά με τη στάθμη της θάλασσας η οποία είχε καταγραφεί την ίδια χρονική περίοδο.
Οι αναλύσεις επιβεβαίωσαν με μεγάλη επιτυχία τις προβλέψεις του μοντέλου: 208 από τα 211 ηφαιστειακά γεγονότα τα οποία έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια μιας εκτεταμένης χρονικής περιόδου συνέβησαν όταν η στάθμη της θάλασσας βρισκόταν τουλάχιστον 40 μέτρα κάτω από το επίπεδο στο οποίο βρίσκεται σήμερα.
«Αυτό δεν θα πει ότι όταν η στάθμη της θάλασσας είναι υψηλότερη δεν μπορούμε να έχουμε εκρήξεις», διευκρινίζει ο ερευνητής σχολιάζοντας τα αποτελέσματα, συμπληρώνοντας ότι «στην πραγματικότητα, οι μεγάλες εκρήξεις πιθανότατα συνδέονται με άλλες γεωλογικές διεργασίες, ανεξάρτητες από τη στάθμη της θάλασσας. Οι περισσότερες ενδείξεις που διαθέτουμε υποδεικνύουν ότι η αλλαγή της στάθμης της θάλασσας μπορεί να επηρεάσει μόνο μικρές εκρήξεις ή γενικότερα ροές της λάβας».
Με ποιον τρόπο όμως η στάθμη της θάλασσας αυξάνει την πιθανότητα μιας, έστω και μικρής, έκρηξης; «Υψηλή στάθμη της θάλασσας σημαίνει περισσότερο βάρος το οποίο ασκείται στον φλοιό της Γης» εξηγεί ο ερευνητής, διευκρινίζοντας: «Αυτό καθιστά πιο δύσκολη την περαιτέρω διάνοιξη των ρηγμάτων τα οποία σχηματίζονται μεταξύ του μαγματικού θαλάμου και της επιφάνειας της Γης και τα οποία επιτρέπουν την κίνηση του μάγματος μέχρι την επιφάνεια».
Οπως επισημαίνει καταλήγοντας ο επιστήμονας, θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο να γίνουν αντίστοιχες έρευνες και σε άλλα ηφαίστεια εκτός από αυτό της Σαντορίνης.
Ωστόσο, η έλλειψη αναλυτικών στοιχείων για τη δραστηριότητα των ηφαιστείων αποτελεί έναν σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα. Ετσι, το ηφαίστειο της Σαντορίνης γίνεται ακόμη μία φορά σημείο αναφοράς στη διεθνή βιβλιογραφία για ένα πρωτότυπο εύρημα σαν κι αυτό.
Την περίοδο 1613-1614 π.Χ. θεωρείται ότι έλαβε χώρα η μινωική έκρηξη, μια καταστροφική ηφαιστειακή έκρηξη η οποία πραγματοποιήθηκε στη νήσο Στρογγύλη. Ο όγκος των υλικών που εκτοξεύτηκαν ήταν περίπου 60 κυβικά χιλιόμετρα, ενώ η σημερινή Σαντορίνη αποτελεί απομεινάρι αυτού του νησιού. Η τελευταία φορά που καταγράφηκε ηφαιστειακή δραστηριότητα στο ηφαίστειο της Σαντορίνης ήταν το 1950.
Ποιοι παράγοντες θα μπορούσαν να αυξήσουν την πιθανότητα μιας έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης; Η κλιματική κρίση αυτή καθαυτήν δύσκολα θα μπορούσε να επηρεάσει τη δραστηριότητά του, τουλάχιστον όσον αφορά τον ρόλο που διαδραματίζει η στάθμη της θάλασσας.
«Δεν είναι πιθανό η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή να επηρεάσει τη συμπεριφορά του ηφαιστείου της Σαντορίνης», σημειώνει ο ερευνητής Αντριου Μάιλς, συμπληρώνοντας ότι «οι αλλαγές στη στάθμη της θάλασσας είναι πολύ μικρές. Αλλωστε, μια ενδεχόμενη αύξηση της στάθμης της θάλασσας θα αυξήσει το βάρος που ασκείται στον φλοιό της Γης και ως εκ τούτου θα καταστήσει την πιθανότητα μικρών εκρήξεων χαμηλότερη».
Οσον αφορά τη σημερινή στάθμη της θάλασσας, ο ερευνητής παραμένει καθησυχαστικός: «Αν και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος μιας ηφαιστειακής δραστηριότητας, οι τρέχουσες αλλαγές στη στάθμη της θάλασσας δεν καθιστούν περισσότερο ή λιγότερο πιθανό ένα τέτοιο ενδεχόμενο».
Το σχέδιο αν υπάρξει έκρηξη
Οπως αναφέρει ο δρ Ευθύμης Λέκκας σε άρθρο του στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ», είναι λογικό, έπειτα από μια έκρηξη ηφαιστείου που συγκέντρωσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον, όπως αυτή στη Λα Πάλμα των Καναρίων Νήσων την Κυριακή, το μυαλό όλων στην Ελλάδα να πηγαίνει συνειρμικά στα δικά μας ηφαίστεια και στο κατά πόσο υπάρχει ετοιμότητα για τη διαχείριση ενός τέτοιου φυσικού φαινομένου.
Επικοινωνήσαμε με τον ηφαιστειολόγο και πρόεδρο του Ινστιτούτου Μελέτης και Παρακολούθησης του Ηφαιστείου Σαντορίνης, δρα Γιώργο Βουγιουκαλάκη, τον οποίο εντοπίσαμε με την ομάδα του στα Καμένα Βούρλα, όπου ερευνούν την ηφαιστειακή δραστηριότητα στον Παγασητικό.
«Εχει πέντε ηφαιστειακά κέντρα, αρκετά μικρά, που δεν είναι με τη στενή έννοια ενεργά, αλλά τα ερευνούμε στο πλαίσιο των φυσικών κινδύνων. Ενεργά, με πιθανό φυσικό κίνδυνο για τους πολίτες, είναι τα ηφαίστεια του Νότιου Αιγαίου, δηλαδή Μέθανα, Μήλος, Σαντορίνη, Νίσυρος. Από αυτά το πιο επικίνδυνο, με μεγάλες εκρήξεις που δημιουργούν πρόβλημα, είναι της Σαντορίνης. Και έπονται Νίσυρος, Μήλος και πολύ λιγότερο τα Μέθανα, όπου υπάρχει ένα ήρεμο ηφαιστειάκι που ακόμα και όταν δίνει εκρήξεις είναι σαν της Λα Πάλμα τώρα, που κινδυνεύεις μόνο αν είσαι δίπλα», εξηγεί.
Κατευθείαν η συζήτηση περνά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος γεωγραφικά μιας ηφαιστειακής έκρηξης στη χώρα μας. «Είμαστε υποχρεωμένοι να έχουμε σενάρια ανάλογα με τον τρόπο συμπεριφοράς του ηφαιστείου στο παρελθόν. Οπότε για τη Σαντορίνη η ιστορία είναι η εξής: κάθε 15.000 χρόνια το ηφαίστειο κάνει μια τεράστια έκρηξη που εξαφανίζει τη ζωή από τη Σαντορίνη και τα γύρω νησιά (Ανάφη, Ιος, Σίκινος, Φολέγανδρος, Αμοργός) με τσουνάμι που μπορεί να φτάσουν μέχρι την Κρήτη ή τις κοντινές ακτές της Ανατολικής Μεσογείου.
Η τελευταία τέτοια έκρηξη ήταν πριν από 3.500 χρόνια, η «μινωική», που κατέστρεψε το νησί και έθαψε τον πολιτισμό της ύστερης εποχής του χαλκού στο Ακρωτήρι. Οπότε έχουμε μια απόσταση ασφαλείας αρκετών ετών. Πρέπει να περιμένουμε καμιά δεκαριά χιλιάδες χρόνια για την επόμενη τέτοια έκρηξη, αν είναι συνεπής η Σαντορίνη στους κύκλους της. Αρα τη χειρότερη περίπτωση την ξεχνάμε. Η αμέσως επόμενη χειρότερη περίπτωση που περιμένουμε είναι στο 1/100 της τεράστιας. Σαν την έκρηξη που έκανε το Κολούμπο, ένα υποθαλάσσιο ηφαιστειάκι βορειοανατολικά της Σαντορίνης, το 1650 και ήταν η μοναδική με νεκρούς, 70 άτομα έχασαν τη ζωή τους στη Σαντορίνη, από τα δηλητηριώδη ηφαιστειακά αέρια, και χιλιάδες ζώα», συνεχίζει ο ειδικός.
Ο πρόεδρος του ΙΜΠΗΣ περιγράφει πάνω σε ποια προηγούμενη έκρηξη βασίζονται τα σημερινά σενάρια που «τρέχει» η ελληνική πολιτεία.
«Η Σαντορίνη είχε οκτώ ιστορικές εκρήξεις: το 197 π.Χ., το 46 μ.Χ., το 1570, το 1707, το 1866, το 1925, το 1939 και η τελευταία το 1950. Η πιο πιθανή έκρηξη πάνω στην οποία βασίζουμε τα σχέδια της Πολιτικής Προστασίας – όπως το σχέδιο «Τάλως» που εγκρίθηκε πριν από δύο χρόνια και αφορά την περίπτωση έκρηξης στη Σαντορίνη – είναι του 1925. Τότε, είχαμε μια έκρηξη που κράτησε δύο χρόνια, με μια σχετικά υψηλή εκρηκτικότητα, υπό την έννοια ότι έκανε στήλες εκρηκτικές όπου η στάχτη έφτανε στα τρία χλμ. ύψος, χωρίς όμως ανθρώπινες απώλειες. Αν έχουμε λάβει τα μέτρα μας και δεν υπάρχει κόσμος πάνω στην Καμένη, αυτή την περίπτωση την ορίζουμε ως αρνητική επικινδυνότητα. Σήμερα υπάρχουν οι προσομοιώσεις για ένα τέτοιο φαινόμενο και οι οδηγίες για να το αντιμετωπίσει η τοπική κοινωνία χωρίς σοβαρό πρόβλημα. Χρειάζονται μέτρα για τις μεταφορές, γι’ αυτό τώρα συζητιέται ένα λιμάνι από την εξωτερική πλευρά. Αλλά και για το αεροδρόμιο. Είναι κάτι που μπορείς να διαχειριστείς, αρκεί να έχεις προετοιμαστεί σωστά. Αυτή τη στιγμή είμαστε, θα έλεγα, σχεδόν έτοιμοι. Υπάρχει το σχέδιο που περιγράφει τι πρέπει να γίνει. Εκεί που είμαστε ακόμα πίσω είναι οι ασκήσεις ετοιμότητας πάνω σε αυτό το σχέδιο. Είναι μέσα στον προγραμματισμό της Πολιτικής Προστασίας, όμως δεν έχουν ξεκινήσει. Ελπίζω ότι θα γίνουν σύντομα», περιγράφει.
Οσον αφορά την κλιματική κρίση και τα ηφαίστεια, ο δρ Βουγιουκαλάκης εμφανίζεται καθησυχαστικός: «Ενα ηφαίστειο για να αποσυμπιεστεί και να αρχίσει κύκλο εκρήξεων, χρειάζεται να κατέβει η στάθμη της θάλασσας 50 μέτρα. Από τις κλιματικές αλλαγές που πιθανολογούμε ότι θα έχουμε, τα ηφαίστεια δεν καταλαβαίνουν τίποτα».
Πηγή
Η αποκάλυψη για τη Νοτοπούλου που προκαλεί πολιτικό σεισμό